Các yếu tố phi Hán trong văn hóa Việt Nam là gì?

Trả lời câu hỏi của bạn, vâng đúng là có những khía cạnh phi Trung Hoa, nhưng chúng là những thứ khá cơ bản, và thay đổi theo vùng, nếu bạn muốn thấy nhiều thứ phi Trung Hoa của Việt Nam hơn, bạn có thể sẽ muốn xem xét các sắc tộc thiểu số với văn hóa phi Trung Hoa ở Việt Nam, cùng với lịch sử của sự Tây hóa và Chủ nghĩa cộng sản ở Việt Nam. Và điều đó còn phụ thuộc vào việc bạn định nghĩa thế nào là “Trung Hoa”.

Người Nhật và Triều Tiên đã “rẽ” hướng khỏi văn hóa Trung Hoa chính thống rất lâu nên giờ đây họ bắt đầu tiếp nhận và biến nó thành của riêng mình, câu chuyện tương tự cũng xảy ra ở Việt Nam, bất kể đó có phải nền văn hóa của “kẻ xâm lược hay không”. Bạn dùng từ “kẻ xâm lược” như thể người Việt không hề chấp nhận sự Hán hóa trong hơn cả ngàn năm độc lập từ triều Đinh [đúng hơn là triều Ngô] đến triều Nguyễn và họ không hề đi xâm lược hay đánh nhau với các nước láng giềng vậy. Nói đi cũng phải nói lại, người Việt không hề nhất nhất tuân thủ các tập tục của người Hán, họ nhuộm răng, ăn trầu, đi chân trần, thậm chí họ còn có tập tục cạo đầu vào thời Lý – Trần để phân biệt với người Tống, tập tục này biến mất sau cuộc xâm lược của nhà Minh với việc người Việt thời Hậu Lê để tóc dài, thời Mạc thì tôi không chắc lắm. Người Việt, trong kỉ nguyên quân chủ, đã biết chọn lọc thứ gì nên tiếp thu và thứ gì thì không, chẳng hạn, trong thời kì nhà Nguyên Mông cai trị Trung Quốc và nhà Trần cai trị Việt Nam, người Việt biết rằng người Mông Cổ là lũ mọi rợ không theo phong tục Trung Hoa, vậy nên ảnh hưởng của nhà Nguyên đã bị giới hạn một cách có chọn lọc, trái ngược với nhà Tống vốn có ảnh hưởng rất lớn lên nhà Trần. Trong thời Lý – Trần, việc nói tiếng và ăn mặc theo lề thói của các sắc dân bên ngoài vương quốc là điều cấm kị.

Bạn có thể thấy quan lại Việt Nam ăn vận cầu kì và nhìn cao sang hơn quan lại ở 3 nước kia, vậy thì có gì không đáng tự hào? Còn để nói cho nghiêm túc thì nếu chúng tôi loại bỏ mọi truyền thống Trung Hoa ở Việt Nam, chúng tôi sẽ không còn sở hữu một nền văn hóa trình độ cao tồn tại suốt 1000 năm của độc lập tự chủ, của các cuộc chinh phục Chiêm Thành và Cao Miên, của những câu chuyện hào hùng về các vị anh hùng Trần Hưng Đạo, Lê Lợi hay Quang Trung nữa. Trừ phi bạn quả quyết tin tưởng vào những con người tiền Hán hóa, tiền Đông Sơn ở khu vực châu thổ sông Hồng, những người thậm chí không nói cùng thứ tiếng với người Việt hiện đại hoặc có thể chỉ nói vài loại ngôn ngữ tiền Nam Á nào đó, có vẻ đó là lí do người Nhật và Triều Tiên không hề tô hồng thời kì tiền Hán hóa của họ nhiều như chúng tôi, bởi chúng thật sự rất mơ hồ và mờ mịt, không có chuyện người Việt, người Nhật, người Triều Tiên không có chút tính độc đáo nào trong vòng văn hóa Đông Á. Và ồ, người Việt sẽ không còn là người Việt nữa nếu thiếu vắng những đặc điểm Trung Hoa, bản thân cái tên Việt Nam cũng có nguồn gốc từ tiếng Hán「越南」, vị vua đầu tiên của nhà Nguyễn, Gia Long, đã đề nghị nhà Thanh cho phép đất nước mang tên 南越 để gợi nhớ đến vương quốc Nam Việt trong quá khứ, nhà Thanh khước từ, và thay vào đó họ cho chúng tôi cái tên 越南 Việt Nam.

Một điều nữa mà tôi muốn nói là bạn không nên dùng từ “xâm lược” như một lập luận chính yếu như vậy, nó nghe như kiểu người Việt không hề có một cuộc chinh phục, hay nghĩa đen là sáp nhập và đồng hóa người bản địa, nào trong quá khứ, và chính ở thời nhà Lê và nhà Nguyễn mà Việt Nam mở rộng về phương Nam, và hẳn bạn cũng biết dòng văn hóa chính thống của hai triều đại này là gì rồi đúng không? Vấn đề với giáo dục lịch sử hiện đại ở Việt Nam là nó lạm dụng chủ nghĩa dân tộc làm biện pháp học tập chính, và làm méo mó hoàn cảnh lịch sử ban đầu cho phù hợp với những tư tưởng của thời hiện đại. Xâm lược hay không thì Việt Nam cũng vẫn sẽ đi theo ảnh hưởng ngoại bang, người Việt đã tiếp nhận Hán tự và Tam giáo cũng như người Miên tiếp nhận văn hóa Ấn Độ và người Thái tiếp nhận văn hóa Miên cổ. Ngay cả ngày nay khi sức mạnh ngày càng lớn của Trung Quốc đang tác động đến mọi quốc gia Đông Nam Á, Việt Nam, mặt khác, lại không hề phải khuyến khích văn hóa Trung Quốc, người Việt đã có sẵn hình thức văn hóa Trung Hoa của riêng họ, Việt Nam là quốc gia duy nhất ở Đông Nam Á đã địa phương hóa nền văn minh Trung Hoa trong hơn một ngàn năm, các triều đại của họ, văn hóa tinh hoa và thường nhật đều thừa hưởng một phiên bản văn hóa Trung Quốc được bản địa hóa và thay đổi tương tự như ở các quốc gia Đông Á. Tại sao lại phải bắt chước người khác trong khi bạn có thể trân trọng nó ngay tại đất nước này?

Ngoài ra, để nói về cách diễn giải về lịch sử của người Việt hiện nay, sự thật là nghiên cứu sử học ở Việt Nam thậm chí vẫn còn chưa đạt đến trình độ học thuật của việc nghiên cứu