Hình ảnh xưa cũ, thân thương của “Huế, Sài Gòn, Hà Nội”
Dưới đây là những tư liệu hiếm hoi được các nhiếp ảnh gia nước ngoài ghi lại- hình ảnh phố phường Hà Nội, Huế, Sài Gòn… từ những thế kỷ trước.
Những năm cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, buôn bán hàng rong trên khắp các ngõ phố trở thành một nét văn hóa của người Việt lúc bấy giờ. Phố phường Việt Nam trong những năm 1930, 1940 thế kỷ trước gắn liền với hình ảnh những gánh hàng rong trên khắp các con phố, ngõ nhỏ. Từ người già đến trẻ nhỏ ai cũng có thể bán hàng.
Đâu đó trên khắp hè phố Sài Gòn là những quán hủ tiếu, đồ giải khát. Trên các ngõ nhỏ Hà Nội là những gánh phở, hàng cắt tóc dạo… Những người Việt nhỏ bé, tần tảo cười tươi chào bán các mặt hàng luôn là hình ảnh quen thuộc, gần gũi.
Bộ ảnh dưới đây sẽ đưa đến cho độc giả những hình ảnh, những góc nhìn thân quen, giản dị nhất về phố phường Việt Nam- những năm thế kỷ trước.
Gánh phở dạo trên phố Hà Nội
Hàng quán ven đường phố Hà Nội
Một góc khác của Hà Nội. Ảnh chụp bởi Firmin – André Salles
Hàng cắt tóc dạo trên đường Hà Nội
Gánh hàng rong trên bờ Sông Hồng
Một gánh phở ở chợ Hải Phòng.
Một em bé bán bánh đa nướng
Một quầy bán đồ giải khát trên đường phố Huế
Gánh phở dạo trên đường phố Huế
Một quầy bán hủ tiếu góc đường Lê Lợi – Nguyễn Trung Trực, Sài Gòn.
Người bán dạo trên bùng binh trước chợ Bến Thành, Sài Gòn
Một cậu bé bán bóng bay dạo trên phố Sài Gòn cười tươi, “tạo dáng” trước ống kính
Những đôi quang gánh quen thuộc tại một góc chợ Sài Gòn
Ảnh chụp gánh hàng rong tại Chợ Lớn, cách đây 130 năm
Hà Nội cách đây hơn 50 năm khác rất nhiều so với Hà Nội của hiện tại. Dù có là người con sinh ra, lớn lên ở Hà Nội, bạn cũng khó có thể nhận ra những con đường, tuyến phố, khu chợ xuất hiện trong ảnh.
Bộ ảnh ghi lại nhịp sống ở Hà Nội năm 1959, do nhiếp ảnh gia Rév Miklós thực hiện.
Rév Miklós (1905-1998) là một nhiếp ảnh gia, ông được xem như “bậc thầy” của trường phái nhiếp ảnh báo chí Hungary. Miklós từng theo học trường Cao đẳng nghệ thuật chuyên nghành thiết kế nội thất, nhưng sau đó ông quyết định theo đuổi đam mê nhiếp ảnh, trở thành phóng viên ảnh tự do.
Ành: Rév Miklós
Nếu bạn cho rằng thật để tưởng tượng cuộc sống ở Hà Nội không có xe máy sẽ ra sao, như thế nào, thì đây, cùng “du lịch về quá khứ” qua bộ ảnh chụp Hà Nội năm 1959 của tác giả Miklós.
Ành: Rév Miklós
Trong chuyến đi tới Hà Nội năm 1959, Miklós đã dành khá nhiều thời gian lang thang, khám phá phố phường, cảm nhận cuộc sống của người dân và ghi lại khoảnh khắc đẹp. Bằng mắt quan sát tinh tế, “bậc thầy” của nhiếp ảnh báo chí đã thu vào ống kính những góc rất đời.
Bộ ảnh gồm cả ảnh màu và ảnh đen trắng, cho độc giả thấy phần nào đặc trưng về văn hóa, kiến trúc, sinh hoạt thường ngày của người Hà Nội thời bấy giờ. Bộ ảnh là tư liệu quý, giúp thế hệ sau được nhìn lại những gì đã qua trong quá khứ.
Trong quy hoạch một đô thị văn minh, vỉa hè là khoảng công cộng dành cho người đi bộ. Còn theo kiến trúc, vỉa hè là đường diềm, trang trí cho phố phường tạo ra sự hài hòa giữa đường và nhà mặt phố.
Người Pháp đã làm những điều đó ở Hà Nội từ cuối thế kỷ 19.
Cho thuê vỉa hè, dân mặt phố phải dọn vệ sinh
Sau khi chiếm được thành Hà Nội năm 1882, chiếm Hà Nội năm 1883, Công sứ Bonnal đưa ra chủ trương cải tạo khu vực quanh hồ Gươm. Việc đầu tiên, Bonnal cho làm con đường quan trọng từ khu nhượng địa Đồn Thủy (nay tương ứng khu vực phố Phạm Ngũ Lão) vào thành để chở vũ khí, lương thực cho binh lính Pháp đóng ở đây. Con đường bắt đầu từ Đồn Thủy qua Hàng Khảm (nay là Tràng Tiền và Hàng Khay), Tràng Thi đến Cửa Nam rồi vào thành. Đường hoàn thành cuối năm 1885, rộng hơn 10 m, riêng đoạn Tràng Tiền hai bên có vỉa hè được lát gạch, trồng phượng để giảm bớt nắng nóng vào mùa hè ở xứ Bắc kỳ. Và vỉa hè Tràng Tiền là vỉa hè đầu tiên theo kiểu phương Tây ở Hà Nội.
Công việc cải tạo và xây dựng khu phố phía nam hồ Gươm cần nhiều thời gian và tiền bạc. Vì thế đến năm 1889 mới chỉ vài phố quanh hồ Gươm có vỉa hè, song để Hà Nội nề nếp và quy củ, Thống sứ Bắc Kỳ đã ra nghị định quản lý đô thị (đăng trên Công báo ngày 21.4.1890), trong đó điều 1 ghi rõ: “Những phố hiện có và sẽ được tạo nên có chiều rộng lòng đường và vỉa hè được chỉ định”, kèm theo là phụ lục gồm các phố đã có và các phố sẽ mở. Với các phố ở khu vực “36 phố phường”, vỉa hè hẹp nhất cũng phải 3 m, một số phố sẽ là 4 m. Với các khu phố ở phía đông và phía nam hồ Gươm như: Ngô Quyền, Lê Phụng Hiểu, Hàng Bài, Hai Bà Trưng, Trần Hưng Đạo… vỉa hè tối thiểu phải rộng 5 m, phố rộng nhất là 7,5 m.
Để nhà mặt phố hài hòa với vỉa hè, trong Quy chế lục lộ ban hành ngày 21.9.1891 ghi cụ thể: “Vỉa hè rộng 3 m thì bậc cửa ra vào chỉ được phép cao 10 cm, vỉa hè rộng 5 m thì bậc cửa là 15 cm và vỉa hè rộng 7,5 m thì bậc cửa cao 20 cm…”. Bên cạnh đó còn có quy định về chiều cao, cửa sổ, ban công… rất chi tiết. Quy chế cũng quy định: “Tất cả chủ nhà mặt phố, người thuê phải có trách nhiệm dọn vệ sinh hè phố trước cửa nhà, khơi thông rãnh thoát nước, nếu không thực hiện sẽ bị phạt theo các điều của bộ luật Hình sự nước Pháp”. Cũng theo quy chế thì cánh cửa ra vào nhà mặt tiền phải mở vào trong, không được mở ra ngoài để tránh gây thương tích cho người đi lại.
Quy định về vật liệu làm vỉa hè rất cụ thể: “Vỉa hè được lát bằng đá hình vuông khổ 30 x 30 cm, dày 3 cm, trên mặt khía chéo để tránh trơn trượt cho người đi đường. Mép hè là đá xanh chôn sâu xuống mặt đường vừa làm bờ rãnh thoát nước vừa làm vật chắn phòng xe ngựa lao lên hè gây thương tích cho người đi bộ”. Trên vỉa hè bao quanh nhà Godard (nay là Tràng Tiền Plaza), trước lối vào có dòng chữ tiếng Pháp “Khu vực cấm để xe đạp” bằng đá trắng gắn chìm vào vỉa hè.
Để có nguồn vốn bảo trì vỉa hè mà không dùng ngân sách, ngày 20.12.1889, Đốc lý Hà Nội Landes đã ban hành một nghị định cho thuê vỉa hè để dân mở cửa hàng hay bán cà phê với giá 40 xu/m2/năm. Cùng với đó, chính quyền cũng đánh thuế ban công, thuế ô văng. Với biển quảng cáo, nếu là biển phẳng áp vào tường không gây nguy hiểm cho người đi bộ sẽ miễn thuế, nhưng nếu làm nhô ra sẽ thu thuế theo diện tích, số tiền này cũng được đưa vào quỹ bảo trì. Với cây xanh, sở lục lộ chọn cây thân thẳng, rễ cọc, chiều cao trên 10 m mới tỏa tán để đảm bảo tính mạng, tránh thương vong cho người trong mùa mưa bão. Hằng ngày, cảnh sát lục lộ đi tuần, họ đạp xe quanh các phố, nếu phát hiện vi phạm thì xử phạt, nếu không có tiền sẽ đưa về bót.
Vỉa hè phố Hàng Khay thập niên 1930 – 1940
Đầu thế kỷ 20, số khách sạn hạng sang xuất hiện ngày càng nhiều quanh khu vực hồ Gươm thì chủ khách sạn đã thuê vỉa hè mở quán cà phê dọc theo mái hiên. Không chỉ người Pháp sống ở Hà Nội, khách du lịch châu Âu đến thành phố này rất thích thú khi ngồi uống cà phê vỉa hè ngắm phố.
Thập niên 1930, dân số lúc này đã tăng lên 300.000 người, số lượng xe kéo tăng vọt, xe đạp xuất hiện trên phố nhiều hơn và trở thành phương tiện giao thông cá nhân chủ đạo. Trước sự lộn xộn của phương tiện này, ngày 25.5.1933, Đốc lý Louis Frédéric Eckert ra quy định: “Trước các cửa hàng phải có giá để xe đạp cho khách” (giá làm bằng sắt, hình bán nguyệt, để đưa bánh trước vào). Quy hoạch cũ đã lạc hậu, không còn phù hợp, năm 1936 Toàn quyền Đông Dương Silvestre quyết định cho quy hoạch lại Hà Nội. Trong bản quy hoạch Henri Ceruti được phê duyệt năm 1943, có một phần bắt buộc các trung tâm thương mại phải có chỗ đậu xe cho khách hàng, các bãi đất trống làm bãi đậu xe công cộng. Tuy nhiên, lúc này quân đội Nhật đã chiếm Đông Dương nên quy hoạch không được thực hiện.
Vỉa hè thành “chợ” từ khi nào?
Sau năm 1954, các quy định cũ về quản lý đô thị Hà Nội bị bãi bỏ, nhưng người dân cơ bản vẫn tự giác vệ sinh vỉa hè trước nhà theo nếp đã hình thành trước đó. Việc cho thuê vỉa hè cũng không còn và từ tài sản công do thành phố quản lý vỉa hè đã trở thành tài sản của nhân dân.
Khi Mỹ ném bom miền Bắc năm 1964, vỉa hè đẹp đẽ bắt đầu gánh vác một sứ mạng mới. Người ta cho đào các hầm trú bom cá nhân trên hè phố, mỗi hầm rộng khoảng 6 – 8 m. Người đang đi trên đường nếu nghe còi báo động từ nóc Nhà hát Lớn sẽ chui xuống hầm này tránh mảnh bom. Tháng 1.1973, Hiệp định Paris được ký kết, Mỹ phải rút quân khỏi VN và miền Bắc được sống trong hòa bình thì các hầm trú ẩn đa phần bị lấp. Ở các phố trung tâm, xí nghiệp quản lý vỉa hè cho láng xi măng lấp dấu vết hầm nhưng các phố khác thì nó trở thành hố trũng đọng nước mỗi khi trời mưa. Rồi nước sạch dùng cho sinh hoạt thiếu trầm trọng, nước từ đường ống chính không chảy nổi vào các vòi trong nhà nên dân hàng phố đua nhau đào bể trên vỉa hè lấy nước từ đường ống chính. Vỉa hè thành chỗ rửa rau vo gạo, giặt giũ quần áo, tắm táp vào mùa hè, luộc bánh chưng vào Tết Nguyên đán, là khách sạn “đờ la hiên” cho các bác xích lô quê. Vỉa hè các phố xa hồ Gươm lồi lõm, chỗ trơ đất, chỗ còn gạch, lở loét như bị nhiễm trùng.
Suốt thời bao cấp, buổi sáng vỉa hè là chỗ ngồi của mấy bà bán phở gánh, bán bún ốc, bán bánh cuốn, “đầu hè trung tá bơm xe, cuối hè thiếu tá bán chè đậu đen”, là nơi các ông chữa xe đạp chiếm cứ dưới chân cột điện, góc ngã ba ngã tư. Vỉa hè thực sự trở thành nơi họp chợ, vì thế dân gian mới có câu: “Hàng Bè chợ của thương nhân/Vỉa hè chợ của nhân dân anh hùng”. Từ tài sản của nhân dân, vỉa hè dần dần bị các nhà mặt phố cát cứ, biến thành lãnh địa riêng.
Trong lịch sử, vỉa hè Hà Nội không chỉ dành cho người đi bộ mà còn là nơi kiếm sống của tầng lớp thị dân. Dĩ nhiên, xưa dân số Hà Nội ít, phương tiện giao thông không nhiều còn nay thì khác. Đó là một bài toán không dễ cho cơ quan quản lý.
Cuộc sống ở Hà Nội năm 1992 hiện lên trong ảnh của nhiếp ảnh gia người Australia Peter Charlesworth với những nét đơn sơ, mộc mạc, đánh thức ký ức của nhiều người…
Những chiếc xe lu thế hệ cũ “diễu hành” trên phố Hàng Bài, gần hồ Hoàn Kiếm.
Một chiếc xe bò trên phố Lê Duẩn, gần chợ Cửa Nam. Đây là phương tiện vận tải phổ biến ở Hà Nội đầu thập niên 1990.
Cảnh tượng nhộn nhịp ở phố Lê Duẩn.
Người cảnh sát điều khiển giao thông ở khu phố cổ Hà Nội.
Kiều nữ Hà thành bị cảnh sát tuýt còi cùng chiếc Honda Cub huyền thoại.
Tượng đài lãnh tụ cách mạng V. I. Lê-nin tại vườn hoa Lê-nin.
Những người phụ nữ bán khoai lang trên một con phố vắng.
Ngày 10/10/1954, Hà Nội như bừng tỉnh trong niềm vui của mọi tầng lớp nhân dân cùng sắc màu tươi thắm của lá cờ độc lập.
Bầu không khí rộn ràng, phấn khởi ở Hà Nội khi Việt Minh tiếp quản ngày 10/10/1954 đã được phóng viên ảnh của tạp chí Life ghi lại đầy chân thực.
Ngày 10/10/1954, bên cạnh hình ảnh hùng tráng của những đoàn quân giải phóng Thủ đô, phóng viên Life đã ghi lại nhiều khoảnh khắc bình dị của Hà Nội….
Khung cảnh bên bờ hồ Trúc Bạch.
Người Hà Nội ngồi uống nước bên hồ Trúc Bạch.
Những người Pháp ngồi uống cà phê trên tầng 2 của một hiệu vải ở phố Hàng Đào, Hà Nội ngày 10/10/1954.
Quầy giải khát trên đường Cổ Ngư (nay là đường Thanh Niên) với hồ Trúc Bạch và tháp chuông nhà thờ Cửa Bắc ở hậu cảnh.
Một bà sơ người Pháp chơi đùa với trẻ em tại nhà thờ Lớn Hà Nội.
Một phụ nữ Pháp di dạo bên bờ hồ Hoàn Kiếm, người hầu nữ Việt Nam dắt chó đi theo.
Bà đầm người Pháp chụp hình kỷ niệm ở phố Tràng Tiền trước khi phải rời khỏi Hà Nội.
Nhà thờ Lớn Hà Nội sáng 10/10/1954 vẫn diễn ra thánh lễ.
Những người đạp xích lô chờ khách bước ra từ nhà thờ.
Khoảng sân trước nhà thờ lớn nhìn tầng gác của một tháp chuông.
Một cậu bé Hà Nội câu cá ở giếng Thiên Quang trong khu du tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám
Khuê Văn Các trong Văn Miếu – Quốc Tử Giám.
Trẻ em học vẽ ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám.
Khung cảnh vắng lặng của phố Cầu Gỗ sáng sớm ngày 10/10/1954.
Toàn cảnh khu vực diễn ra lễ hạ cờ của quân Pháp ở thành Hà Nội trước khi lực lượng Việt Minh tiếp quản Thủ đô, tháng 10/1954. Góc bên phải bức ảnh là cột cờ Hà Nội.
Nghi lễ này là một biểu tượng đánh dấu sự chấm hết cho ách thống trị của thực dân Pháp ở Hà Nội.
Các binh sĩ giơ tay chào khi lá cờ của Pháp được hạ xuống.
Lá cờ bắt đầu được gỡ…
…Và cuốn lại trong sự câm lặng của những người lính Pháp đang có mặt tại nơi đây.
Lính Pháp chuẩn bị rút khỏi Hà Nội trước khi quân đội Việt Minh tiến vào.
Lính Pháp rút khói Hà Nội qua đường cầu Long Biên.
Một nhóm lính di chuyển trên cầu Long Biên.
Trái với khung cảnh náo nhiệt nơi Việt Minh tiến vào, người Pháp rời khỏi Hà Nội trong yên lặng.
Tốp lính Pháp di chuyển qua một góc phố tuyệt đẹp của Hà Nội.
Lính Pháp trên một xe quân sự quay đầu lại nhìn đoàn quân Việt Minh đang tiến vào thành phố.
Quân Pháp ở Gia Lâm.
Phụ nữ Hà Nội cầm cờ đỏ sao vàng đứng trên đường tàu điện Ngã Tư Sở chào đón bộ đội Việt Minh về tiếp quản Thủ đô.
Dân chúng tụ họp bên bờ hồ Gươm chờ đợi đoàn quân tiếp quản Thủ đô.
Các chiến sĩ Việt Minh tiến vào thành phố dưới cơn mưa mùa thu lất phất.
Đoàn quân chiến thắng đi qua rạp Đại Nam ở phố Huế .
Đoàn quân chiến thắng đi qua rạp Đại Nam ở phố Huế .
Sự hào hứng của trẻ em Hà Nội trong ngày Thủ đô được giải phóng.
Trẻ em trên phố Hàng Bạc cầm cờ vẫy chào bộ đội Việt Minh.
Trẻ em ở Ngã Tư Sở.
Cở đỏ sao vàng được cắm trên Phủ Thống sứ Bắc Kỳ ở Hà Nội – cơ quan đầu não của thực dân Pháp trên toàn miền Bắc.
Các chiến sĩ Việt Minh biểu lộ niềm vui sau khi tiếp quản Phủ Thống sứ.
Đội quân tiếp quản Thủ đô tập trung tại khu vực bờ hồ Hoàn Kiếm.
Chiếc xe của báo Dân Mới, cơ quan tuyên truyền của Mặt trận Việt Minh liên tỉnh Thanh – Nghệ Tĩnh tham gia vào ngày vui ở Hà Nội.
Vẻ hân hoan của người dân Hà Nội vào ngày được giải phóng khỏi ách thực dân Pháp.
Một hiệu may ở Hà Nội khẩn trương may những lá cờ đỏ sao vàng để chào đón chính quyền mới.
Đoàn quân Giải phóng bước qua bờ hồ Hoàn Kiếm trước sự chứng kiến của hàng nghìn người dân.
Trút gánh nặng trên vai sau một cuộc hành quân dài, các chiến sĩ thể hiện niềm vui chiến thắng.
Hàng trăm người tập trung ở Ngã Tư Sở để hát vang những khúc ca yêu nước.
Trẻ em cũng rất hào hứng ca hát.
Người dân đứng bên đường nhìn quân Pháp rút khỏi Hà Nội.
Một đoàn xe đi qua dãy phố chật kín người.
Trẻ em trên phố Huế tò mò ngắm nhìn các chú bộ đội.
Người dân tụ họp bên một ngôi nhà treo biểu ngữ “Hòa bình vạn tuế”.
Người dân tụ họp bên một ngôi nhà treo biểu ngữ “Hòa bình vạn tuế”.
Phố Hàng Mắm chỉ bán mắm, cá khô còn Hàng Đường bán nhiều bánh mứt kẹo giống như hiện nay.
36 phố phường là cụm từ chỉ khu phố buôn bán của Hà Nội hình thành từ hơn 1.000 năm trước và biến đổi mạnh vào đầu thế kỷ 20. Trong ảnh là phố Hàng Mắm xưa. Đó vốn là con đường dân vạn chài gánh các loại mắm từ bên sông Hồng vào phố Hàng Bạc và tỏa đi bán trong khu 36 phố phường. Do mặt hàng này tỏa mùi khó chịu nên sau này, những người gánh dừng lại bán cố định và hình thành nên con phố chuyên bán loại đặc sản này. Trước năm 1900, phố Hàng Mắm chỉ gồm các cửa hàng bán mắm, đồ ướp và cá khô. Đến những năm 1930, nơi đây xuất hiện thêm các cửa hàng bán vại sành, tiểu sành, bia đá, đá mài… Ngày nay, người bán mắm đã chuyển hết vào chợ Hàng Bè, phố Hàng Mắm giữ nguyên tên nhưng chỉ còn những cửa hàng bán mặt hàng sành đá.
Trục đường quan trọng nhất đối với hoạt động thương mại của khu 36 phố phường Hà Nội là đường kè bờ sông, ngày nay là đường Yên Phụ – Trần Nhật Duật – Trần Quang Khải. Một bên đường là các cửa ngõ đi vào khu buôn bán, một bên là sông Hồng luôn đông đúc tàu bè chở hàng từ khắp nơi đổ về. Người Pháp từ khi mới sang đã nhận thấy tầm quan trọng của con đường nên cho xây dựng rất hoành tráng, lấy tên là Đường kè Thương mại (Quai Du Commerce). Đường chạy qua cả ga tàu hỏa đầu cầu Long Biên và bến xe ôtô ở Bến Nứa tại vị trí bến xe buýt Long Biên ngày nay. Sau trận lụt lớn năm 1926, chính quyền mới đắp con đê khiến con đường này bị ngăn cách với sông Hồng.
Khu 36 phố phường còn có tên gọi nôm là “Kẻ Chợ” – cách gọi những nơi tập trung buôn bán ở thời kỳ phong kiến. Đến những năm 1990, cách gọi “Phố cổ Hà Nội” mới dần phổ biến. Trong ảnh là phố Hàng Chiếu, còn được gọi là Đông Hà. Sách Đại Nam Nhất thống chí chép: “Phố Đông Hà bán chiếu trơn”. Nó giống như một đồn lũy hơn là một khu dân cư hay thương mại. Người Hà Nội còn gọi phố này là Phố Mới do nhà cửa đều được xây mới sau trận hỏa hoạn năm 1888. Hàng Chiếu nằm giữa Đồng Xuân và bến sông Hồng nên luôn luôn sầm uất.
Toàn cảnh phố Chợ Gạo xưa. Gạo là nông phẩm quan trọng nhất mà người nông dân sản xuất và cũng đáp ứng như cầu thiết yếu của toàn xã hội. Buôn bán gạo do đó cũng trở nên sầm uất nhất ở một đô thị đang phát triển như Hà Nội đầu thế kỷ 20. Xưa kia gạo được vận chuyển chủ yếu bằng đường sông, vì thế chợ buôn bán gạo được đặt sát bờ sông, ngay giữa sông Hồng và chợ Đồng Xuân đoạn qua Ô Quan Chưởng.
Hàng Bồ xưa tập trung nhiều cửa hàng của người Việt, người Hoa và cả các hãng của Anh, Mỹ và Nhật. Tên gọi Hàng Bồ xuất phát từ việc đây là nơi bán những chiếc bồ bằng mây tre đan. Trên con phố này một thời còn bán các loại tranh Tàu treo ngày Tết và các loại học phẩm. Đây cũng là chốn các ông đồ già Tết đến, trải chiếu ngồi viết chữ thuê.
Thôn Cổ Vũ ở Hà Vĩ (Thường Tín, Hà Đông) có nghề làm đồ gỗ sơn đã lên lập nghiệp ở khu 36 phố phường Hà Nội và hình thành nên phố Hàng Hòm. Nay dấu tích ngôi đền thờ tổ nghề gỗ sơn vẫn nằm trong phố. Xưa kia, hàng năm người dân phố Hàng Hòm vẫn giữ ngày giỗ tổ nghề trùng với lễ hội ở làng quê Hà Vĩ. Nhà cửa trên phố Hàng Hòm vốn đồng dạng với những phố cổ xung quanh, nhưng trong 60 ngày đêm chiến sự cuối năm 1946 đầu 1947, nhà cửa gần như bị phá hủy hoàn toàn, sau đó mới được xây dựng lại.
Phố Hàng Bè xưa nằm sát sông Hồng, vốn là nơi bán các bè gỗ và vật liệu làm nhà. Mặt hàng buôn bán ở đây ngày càng mở rộng sang các loại lâm thổ sản từ miền ngược đưa xuống và hải sản từ miền biển chuyển vào, khi bờ hữu ngạn dần mở rộng so sông bồi cát. Ngày nay, Hàng Bè vẫn là khu chợ nhộn nhịp, nổi tiếng là “chợ nhà giàu” của Phố cổ Hà Nội.
Phố Hàng Trống ban đầu kéo dài suốt từ đầu Hàng Gai đến tận Tràng Thi, bao gồm cả một đoạn nhìn ra hồ Gươm (song song Hàng Khay bây giờ). Phố Hàng Trống như một hành lang nối khu phố cổ với không gian hồ Gươm và gắn với khu trung tâm thương mại của người Âu ở phố Tràng Tiền. Trên phố có nhiều khách sạn, cửa hàng và một số nghề mà thợ khéo từ các nơi tìm đến lập nghiệp như nghề thêu, nghề khảm và đặc biệt là nghề vẽ tranh mang thương hiệu Hàng Trống.
Phố Lò Rèn trước kia là thôn Tân Khai, hình thành từ những người làm nghề sửa chữa nông cụ bằng sắt, gốc làng Canh (Hòe Thị, Từ Liêm) tụ về. Khi sông Tô Lịch chạy qua nơi đây bị lấp, đất làng biến thành phố xá, cư dân đông dần, có cả người làng Hà Từ (Sơn Tây) lên mở lò. Có thời phố còn được gọi là Hàng Bừa vì bán nhiều răng bừa. Khi cầu Long Biên xây dựng, vật liệu cũng như công nghệ chế tác sắt thép được phổ biến, việc tán đinh bu lông đào tạo được nhiều nhân lực bản địa nên nghề rèn phát đạt. Sau này, các công trình xây dựng bắt đầu sử dụng nhiều sắt thép kéo theo cả nghề rèn và nghề buôn vật liệu, vật dụng sắt thép phát triển. Vì thế những phố kế cận với phố Lò Rèn cũng có nhiều nhà mở cửa hàng buôn bán đồ sắt.
Khu 36 phố phường có một con phố ngắn gọi là Hàng Thiếc. Thiếc ở đây được dùng để đúc một số vật dụng như chân đèn, cây nến, lư hương… nhưng chủ yếu vẫn để làm chất liệu hàn ghép các đồ làm bằng kim loại khác. Các cửa hàng ở đây còn sử dụng nhiều phế liệu, chủ yếu là thùng đựng dầu hỏa, để làm thành các vật dụng như chậu, thùng gánh nước… Ở đây còn làm các loại đồ chơi có thể cử động như thỏ đánh trống, con bướm vỗ cánh, tàu thủy chạy bấc dầu hỏa…
Hàng Đường là cái tên có từ trong ca dao xưa. Phố có nhiều cửa hàng mứt kẹo có tiếng và đặc biệt sầm uất vào những ngày giáp Tết Trung Thu hay Tết Nguyên đán. Ngoài đồ ngọt, Hàng Đường còn có nhiều cửa hàng vải vóc của Ấn kiều và cửa hàng tạp hóa của người Hoa.
Phố Hàng Khay nằm ở bờ Nam của hồ Gươm. Khay là món đồ gỗ dùng bày đặt ấm chén uống trà, uống rượu hay những đồ vật gì cần sự sang trọng. Nó đẹp nhờ tài khéo của người thợ khảm trai hay ốc lên mặt gỗ. Làng nghề thợ khảm khay vốn tập trung trên đất bị Tây lấy làm đường Paul Bert (Tràng Tiền). Đoạn đường ngắn này một thời còn gây ấn tượng bởi các cô gái từ làng hoa Ngọc Hà ngồi thành dãy bên phía bờ hồ Gươm.
Nhắc đến khu 36 phố phường Hà Nội không thể không nhắc đến hồ Gươm – Hồ Hoàn Kiếm. Xưa hồ Gươm có tên là “Lục Thủy” gợi lên màu sắc của hồ nước nằm ngay sát phía Nam 36 phố phường Thăn Long xưa.
Tư liệu: Thành phố Toulouse (Pháp) – Ban quản lý Phố cổ Hà Nội
Có những bộ sưu tập ảnh đáng quý về nếp sống đời thường ở Hà Nội, Việt Nam đã truyền bá cho vẻ đẹp con người và cảnh sắc, góp phần thúc đẩy du lịch phát triển và hiểu về con người trong quá khứ nhất là với chị em phụ nữ Hà Nội, Việt Nam.
Bộ ảnh thú vị của Nhiếp ảnh gia John Vink chụp HN năm 1990
Bán xổ số ở khu phố cổ Hà Nội.Cô giáo dẫn các em học sinh qua đường ở Hà Nội.Các nữ công nhân trong nhà máy sản xuất xe đạp.Miệt mài chăm chút sản phẩm.Miệt mài chăm chút sản phẩm.Người bán hoa quả rong.Buổi diễn tập trong rạp xiếcTrường xiếc ở Hà Nội.Múa truyền thốngMúa truyền thống
Những ngày tháng lịch sử năm 1979, nhiếp ảnh gia Thomas Billhardt đã chụp lại những bức ảnh về không khí chiến đấu và sinh hoạt của người dân Việt Nam
Các nữ quân nhân tham gia cuộc mít-tinh.
Tập quân sự ngay trên đường phố.
Hai em bé được mẹ chở bằng xe đạp trên phố.
Nhiếp ảnh gia Đức Hans-Peter Grumpe thực hiện ở 20 tỉnh thành thuộc cả 3 miền Việt Nam từ năm 1991 – 1993
Bếp điện được bày bán la liệt trên vỉa hè cùng nhiều vật dụng gia đình khác.Một cửa hàng bán đồ điện.Cửa hàng này bán đủ loại thuốc lá, từ hàng nội cho đến hàng ngoại.Bánh, mứt, kẹo các loại là mặt hàng chính của nhiều cửa hàng trên phố Hàng Buồm.Bia 333 (bên trái) và những hộp bánh hình tròn (giữa ảnh) là những hàng hóa quen thuộc vẫn còn được bán cho đến ngày nay
Những người bán hàng đếm tiền sau một ngày buôn bán.
Bạn sẽ được ngắm nhìn một Hà Nội thật khác, yên bình, sâu lắng và nhẹ nhàng trong những ngày cuối thu.
Qua từng bức ảnh phim, Hà Nội hiện lên đúng như những gì người ta từng nói về Thủ đô: cổ kính, hoài niệm, chầm chậm, không xô bồ và vô cùng giản dị. Từng góc phố, bức tường, từ con đường cho tới ngõ nhỏ đều hiện lên sự bình dị tới an yên. Vẻ đẹp thành phố được cậu bạn trẻ lưu giữ toàn bộ vào những bức hình, cuộc sống dường như chậm hơn, đáng yêu và thân thuộc hơn bao giờ hết.
Được biết, chủ nhân của loạt ảnh cổ điển về Hà Nội từng là sinh viên của trường ĐH Ngoại thương Hà Nội, tên Chu Đức Anh. Từ lâu, Đức Anh đã ấp ủ một bộ ảnhphim về Hà Nội không màu mè, hoa mĩ, là nơi bình yên đã nuôi anh trưởng thành.
Mùa thu trên con đường ven hồ. (Ảnh: Internet)Chiều hoàng hôn trên hồ Tây. (Ảnh: Internet)
Cột cờ Hà Nội. (Ảnh: Internet)
Một Hà Nội cổ kính và yên bình. (Ảnh: Internet)Theo Hanoiiplus
Trong hành trình xuyên Việt năm 1992, nhà báo – đạo diễn nổi tiếng người Pháp Raymond Depardon đã ghi lại nhiều hình ảnh chân thực về đất nước, con người Việt Nam.
Hình ảnh được đăng tải trên website Magnum Photos.
Thiếu nữ và chiếc xe đạp ở Bờ hồ Hà Nội.
Một cô gái ngồi trên chiếc Honda Cub 82 ở TP HCM.
Quầy báo quốc doanh trên phố Tràng Tiền, Hà Nội.
Những đứa trẻ chơi đùa trước một hiệu sách cũ ở Hà Nội.
Cửa hàng kem Thủy Tạ, Hà Nội.
Xe máy chở tủ lạnh chạy trên Quốc lộ 5 giữa Hà Nội và Hải Phòng.
Những người thợ than bên bờ vịnh Hạ Long.
Hai thiếu nữ, một người mặc áo dài truyền thống, người kia mặc quần bò áo phông tán gẫu trên đường phố ở TP HCM.
Bảo tàng quân đội ở Hà Nội.
Trẻ em ngồi đọc sách trên xác một chiếc xe tăng ở Đông Hà, Quảng Trị.
Trung tâm TP HCM nhìn từ tiền sảnh khách sạn Continental Sài Gòn.
Các hành khách trên tuyến đường sắt Bắc – Nam.
Trạm công an Ga Sài Gòn, TP HCM.
Một con đường ở TP HCM.
Rạp phim “máy lạnh” Vinh Quang trên đường Pasteur, TP HCM.
Hai cô gái chụp ảnh lưu niệm tại Nha Trang.
Một người đàn ông đứng ngắm hàng hóa trong một cửa hàng đồ gia dụng ở Hải Phòng.
Trên chuyến phà từ Hải Phòng đến Hạ Long.
Thị xã Đông Hà, Quảng Trị.
Cách TP HCM 53km.
Du khách thư giãn bên bãi biển Hạ Long.
Phố Hàng Bông, Hà Nội.
Hàng bán đàn guitar trên vỉa hè, TP HCM.
Bãi biển Nha Trang.
Trẻ em chơi đùa trong công viên Lê nin, Hà Nội.
Cửa hàng bán giấy đầu phố Lương Văn Can, Hà Nội.
Bãi biển Nha Trang.
Thiết bị quân sự từ thời kỳ chiến tranh nằm ngổn ngang bên Quốc lộ 1 đoạn chạy qua Quảng Trị.
Người dân tụ tập quanh 2 khách du lịch người Mỹ ở trước ga Huế.
Gần cảng Nha Trang.
Phố Hàm Long, Hà Nội.
Đường phố ở trung tâm TP HCM.
Đồ chơi trẻ em được bày bán trên phố Lương Văn Can, Hà Nội.
Người bán hàng rong bám lên tàu mời chào khách tại một nhà ga.
Hiệu tạp hóa ở Lâm Đồng.
Người dân thồ hàng bằng xe đạp gần Khe Sanh, Quảng Trị.
Đường phố TP HCM buổi sáng.
Một trạm xăng ở Xuân Lộc, Đồng Nai.
Hiệu may kiêm quán giải khát ở Lâm Đồng.
Vỏ đạn bom cũ được tập kết ở thị xã Đông Hà, Quảng Trị.
Người dân thư giãn tại công viên 30/4 cạnh nhà thờ Đức Bà, TP HCM.
Trẻ em chơi đu quay trong công viên Lê nin ở Hà Nội.
Taxi Sài Gòn.
Bãi biển Hạ Long.
Cô gái Lâm Đồng.
Cầu Long Biên, Hà Nội.
Trên một chuyến tàu Bắc – Nam.
Bến phà Hải Phòng.
Hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Trên con đường thuộc địa phận thị xã Đông Hà, Quảng Trị.
Người dân Đà Nẵng.
Hồ Bẩy Mẫu trong công viên Lê nin, Hà Nội.
Phố Hàng Mã, Hà Nội.
Người đàn ông ở Khe Sanh, Quảng Trị.
Quốc lộ 1 đoạn chạy qua Đà Nẵng.
Một thị trấn thuộc tỉnh Lâm Đồng.
Đường phố Hà Nội.
Quang cảnh một sân ga trên đường sắt Thống Nhất.
Trên bãi biển Hạ Long.
Một ngôi nhà ở vùng nông thôn nằm bên Quốc lộ 5 Hà Nội – Hải Phòng.
Đường phố Hà Nội thời Pháp thuộc – trước 1954:
1. Rue soeur Antoine – phố Hàng Bột
2. Rue d’Autigeon (Đặng Tất)
3. Avenue Beauchamp là tên cũ phố Nguyễn Chế Nghĩa, từ dưới dốc Hàng Đào đến nhà Khai Trí Tiến Đức.
4. Avenue Général Bichot, tên cũ phố Cửa Đông
5. Avenue Brière de I’Isle, tên cũ của đường Hùng Vương
6. Rue Antoine Bonnet nay là phố Nguyễn Gia Thiều
7. Bonifacy tên cũ phố Châu Long đoạn phía bắc
8. Boulevard Gia Long (Đại Lộ Gia Long) nay gọi là Phố Bà Triệu
_d Bobillot , tên cũ phố Lê Thánh Tông thời Pháp thuộc.
10. Boulevard Carnot nay là phố Phan Đình Phùng
11. Rue Boissière phố Nguyễn Xí bây giờ
12. Rue Barona tên cũ phố Liên Trì (đoạn phía bắc)
13. Rue Général Beylié là tên cũ phố Hàng Chuối
14. Rue Bourrin, tên cũ phố Yên Ninh
15. Rue Capitaine Bruisseau, tên cũ phố Tống Duy Tân
16. Boulevard Carreau nay là phố Lý Thường Kiệt
17. Rue Berthe de Vilers là tên cũ phố Đinh Công Tráng
18. Rue Borgnis Desbordes giờ là phố Tràng Thi
19. Rue Bourret, tên cũ phố Ngõ Trạm
20. Rue Bovet tên cũ phố Yết Kiêu bây giờ
21. Rue Bernard de Beau tên cũ phố Nguyễn Chế Nghĩa
22. Rue des Cantonnais giờ là Phố Hàng Ngang
23. Cité Bảo Hưng là tên cũ ngõ Lê Văn Hưu I
24. Rue Cambanère tên cũ phố Hàng Bút
25. Phố Duvigneau nay là Bùi Thị Xuân
26. Rue Docteur Calmette sau này là phố Yersin
27. Rue Graffeuil – Phố Bích Câu thuộc đất hai thôn cũ Yên Trạch và Cát Linh
28. Rue Londe – năm 1964 đổi tên là Ngõ Hàng Bông nay gọi là Phố Cấm Chỉ
29. Place Neyret (Quảng trường Neyret) nay gọi là Vườn hoa Cửa Nam trước kia còn gọi là Bách Việt
30. Paris – Tên vườn hoa cạnh Nhà Hát lớn đặt trong thời tạm chiếm 1947-1954
31. Rue Paul Bert nay là phố Tràng Tiền thời Pháp đi từ Quảng trường Nhà Hát Lớn đến hết phố Hàng Khay.
32. Ruelle Père Lecornu (Phố Đức Cha Lecornu): giờ gọi là Ấu Triệu
33. Rue Hillaret giờ gọi là Ngõ Nguyễn Hữu Huân
34. Rue Maréchal Pétain (Thống chế Petain của nền CH thứ 3) giờ là Phố Nguyễn Hữu Huân
35. Impasse Verdun nay là ngõ Phan Huy Chú.
36. Rond point Puginier (bùng binh Puginier) – nay là Quảng trường Ba Đình
37. Rue Résident Morel (khu Morel) năm 1946 gọi là phố Mạc Đĩnh Chi nay gọi là Bà Huyện Thanh Quan
38. Rue Paul Balny là tên cũ phố Trần Nguyên Hãn
39. Rue Pottier trước có tên là Báo Khánh ở phía tây Hồ Gươm
40. Square Gambetta (ngã tư Trần Thánh Tông và Trần Hưng Đạo).
41. Rue Julien Blanc: phố phủ Doãn ngày nay
42. Route Blockhaus Nord (đường Lô Cốt Bắc) phố Phó Đức Chính ngày nay
43. Rue Paul Bert – Vườn hoa và phố ( chưa biết là ở đâu ở HN???)
44. Rue du Pont en bois – Phố Cầu Gỗ
45. Rue Riquier tức Nguyễn Du bây giờ
